Błękitny Baranek

Historia spichlerza

Pierwotnie był to budynek murowany z cegły gotyckiej (klasyczny typ cegły ręcznie formowanej) z dostępem od ul. Chmielnej oraz nabrzeża Motławy. W wykazie z 1620 roku podano szerokość magazynu: 48 stóp, czyli 13,8 m. Co ciekawe, do dziś nie uległa ona zmianie.

W źródłach z 1631 r. pojawia się po raz pierwszy niemiecka nazwa: „Blaue Lamm”, czyli właśnie „Błękitny Baranek”. Na przestrzeni wieków pojawiła się także inna nazwa, która powstała najpewniej wskutek błędu w pisowni: „Blaue Löwe”, czyli „Błękitny Lew”.

W 1779 r. spichlerz przebudowano przy użyciu nowego typu cegły, tak zwanej „holenderki”. Wymurowano ściany szczytowe (trójkątne ściany wieńczące budowlę) od ulicy i Motławy. Nowa konstrukcja składała się z szeregu drewnianych stropów, tworzących aż siedem kondygnacji do składowania towarów.

W spichlerzu przechowywano zboże, które było transportowane do wnętrza szerokimi bramami. Po trzy takie bramy na parterze wybudowano od strony rzeki oraz – dokładnie naprzeciwko – od strony ulicy. Dzięki temu rozładunek towarów przebiegał sprawnie, a jednoczesna praca wielu tragarzy – bezkolizyjnie. Na wyższe poziomy wciągano ładunki przy pomocy specjalnych wewnętrznych wind. Obsługujący spichlerz mogli się tam dostać jedynie po drabiniastych, stromych schodach. Z kolei w podłogach znajdowały się otwory do przesypywania wysuszonego już ziarna na niżej położone piętra.

W XIX w. od strony rzeki zamocowano dodatkową windę, której pozostałości są widoczne na zachodniej elewacji budynku do chwili obecnej. A w XX w. przy ścianie północnej dobudowano murowaną klatkę schodową łączącą wszystkie piętra.

W trakcie oblężenia miasta przez wojska rosyjskie, w październiku 1813 r., spichlerz został zniszczony. Zdołano go jednak odbudować. Jego właścicielem w 1854 r. był Karol Wilhelm Uphagen – stryjeczny wnuk Jana Uphagena, właściciela słynnej kamienicy przy ul. Długiej 12.

Po zbombardowaniu Gdańska przez wojska radzieckie w 1945 r. spichlerz „Błękitny Baranek” pozostał jedynym historycznym obiektem magazynowym na Wyspie Spichrzów, w którym zachowana została nie tylko fasada, czyli frontowa ściana budynku, lecz także wnętrze – belkowanie i konstrukcja stropów.

W okresie powojennym spichlerz był wykorzystywany jako magazyn ziół przez przedsiębiorstwo Herbapol. Następnie, przez wiele lat, stał jako pustostan.

Pomimo objęcia budynku ochroną konserwatorską w 1967 r. przez długi czas nie przeprowadzono właściwie żadnych prac konserwatorskich ani remontowych. Stan spichlerza stopniowo pogarszał się. Następowało powolne załamywanie się stropów, które doraźnie podpierano kolejnymi słupami. Na skutek uderzenia pioruna spłonęła więźba dachowa (drewniany szkielet dachu), a wnętrze – niechronione przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi – ulegało stopniowemu zawilgoceniu i zagrzybieniu.

„Baranek” pod opieką Muzeum

Muzeum Archeologiczne w Gdańsku objęło spichlerz instytucjonalną opieką w 1995 r. Wówczas priorytetem było uratowanie zabytkowego budynku przed zniszczeniem. Kompleksowa ochrona konserwatorska wymagała dużych nakładów finansowych, dlatego działania musiały być starannie zaplanowane i rozłożone w czasie.

W latach 1995–2008 wykonano pracę badawczą i projektową, wzmocniono fundamenty spichlerza, naprawiono drewnianą konstrukcję nośną budynku, więźbę dachową i pokrycie dachu oraz przeprowadzono konserwację ceglanych elewacji zewnętrznych. Wnętrze spichlerza zaadaptowano na muzeum, przystosowując pomieszczenia do nowej funkcji wystawienniczej. Zadbano również o potrzeby osób niepełnosprawnych.