Czym się zajmujemy?
Dział Epoki Kamienia i Wczesnej Epoki Brązu gromadzi i opracowuje zabytki datowane na epokę kamienia i wczesną epokę brązu, pozyskane z różnego typu badań archeologicznych. Zdecydowana większość pochodzi z wykopalisk prowadzonych na terenie dzisiejszego Pomorza Gdańskiego.
Nasze zbiory
Łącznie zarejestrowanych i opracowanych jest ponad 11500 muzealiów. Najcenniejsze i najważniejsze zabytki prezentowane są na stałej wystawie ukazującej Pradzieje Pomorza Gdańskiego. Większość zabytków pochodzi z osad i obozowisk datowanych od VI tys. do II tys. p.n.e.
Nasze działania
Podejmujemy się przedsięwzięć doraźnych oraz długofalowych. Do tych pierwszych zaliczają się badania ratownicze, czyli badania archeologiczne wykonywane na terenach (np. place budowy) zagrożonych zniszczeniem potencjalnych stanowisk archeologicznych. Do tych drugich zaliczyć należy realizacje dwóch zakrojonych na wielką skalę programów naukowych.
Program naukowy na Pojezierzu Starogardzkim
Pierwszy program, zapoczątkowany już w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia, dotyczy zagadnienia wczesnego i środkowego neolitu (okres epoki kamienia, poprzedzający epokę brązu) na Pojezierzu Starogardzkim.
Realizacja tego programu zaowocowała pozyskaniem wielu istotnych danych i zabytków. Znacząco poszerzyło to naszą wiedzę o najstarszych społeczeństwach egzystujących na Pomorzu Gdańskim w młodszej epoce kamienia.
W ramach programu przeprowadzono wieloletnie badania wykopaliskowe na terenie 8 osiedli neolitycznych. Przybliżyły nam one codzienność społeczności rolniczych w takich zagadnieniach jak: charakter gospodarki, rodzaj budownictwa wraz z ogólnym zagospodarowaniem osiedli oraz kultura materialna. Szczególnie cennym znaleziskiem są bogato zdobione naczynia gliniane, wskazujące zarówno na rozbudowaną sferę duchowo-wierzeniową, jak i wysokie poczucie estetyki u jej twórców.
Program naukowy nad Zatoką Gdańską
Drugi program naukowy dotyczy najstarszego osadnictwa z epoki kamienia na wybrzeżu Zatoki Gdańskiej.
Dzięki wieloletnim wykopaliskom pozyskano dane o tzw. kulturze rzucewskiej. Termin ten oznacza zespół zabytków archeologicznych, takich jak: naczynia gliniane, narzędzia wykonane z krzemienia i kamienia, charakterystyczną terasową zabudowę osad typową dla plemion rybacko-łowieckich żyjących w III i II tys. p.n.e. nad południowym Bałtykiem. Plemiona te polowały także na ssaki morskie – foki i morświny, których szczątki znaleziono m.in. na osadzie w Rzucewie gmina Puck. Ponadto, badania dostarczyły wiedzy o stosowanej formie budownictwa. Domy budowano na łagodnych stokach wysoczyzn morenowych, w miejscach tzw. teras. Ściany domów stanowiły pionowo wbite w ziemie pale drewniane.
Dowiedzieliśmy się także niemało o podstawowych zajęciach dawnych rybaków i łowców, do których należały m.in. garncarstwo i obróbka siekier kamiennych.
Co więcej, okazało się, iż istotną rolę w życiu osadników odgrywał bursztyn. Pozyskiwano go na plażach Zatoki Gdańskiej. Obrabiano go przy pomocy drobnych narzędzi krzemiennych, tworząc pierwsze ozdoby stroju i amulety. Bursztyn był także przedmiotem wymiany międzygrupowej – potwierdzają to liczne znaleziska na południu Polski.
Współdziałamy z innymi
Na zakończenie warto dodać, większość ważnych badan archeologicznych odbywała się we współpracy ze specjalistami z innych dziedzin zajmującymi się: dawnym środowiskiem naturalnym (geolodzy, palinolodzy), fauną (zoolodzy, ichtiolodzy) oraz populacjami ludzkimi (antropolodzy).
Kontakt
Dział Epoki Kamienia i Wczesnej Epoki Brązu
Olgierd Felczak
o.felczak@archeologia.pl
tel. (58) 320-31-88
1. Grociki krzemienne do strzał używane przez łowców reniferów. 10 tys. – 8 tys. lat p.n.e.
2. Siekiera krzemienna z Borkowa. 3,5 tys. – 2,5 tys. lat p.n.e.
3. Motyka kamienna z Klonowa Dolnego. 3,5 tys. – 2,5 tys. lat p.n.e.
4. Ozdobne naczynie gliniane z Brodów Pomorskich. Kultura ceramiki wstęgowej kłutej. 4,6 tys. – 4,3 tys. lat p.n.e.
5. Duże naczynie gliniane, zasobowe z Barłożna. Kultura pucharów lejkowatych. 3,3 tys. – 2800 tys. lat pn.e.
6. Misa gliniana, zdobiona z Rzucewa. Kultura rzucewska. 2,5 tys.- 2,0 tys. lat p.n.e.
7. Wióry krzemienne z Rożentala, będące importem z Wołynia. Kultura pucharów lejkowatych. 3,5 tys. – 3,0 tys. lat p.n.e.
8. Najstarszy znany fragment tkaniny wykonanej z trzciny i łyka lipowego, odkryty na Pomorzu. 2,5 tys. – 2,0 tys. lat p.n.e.
9. Ozdoby gliniane w formie baranich główek. Kultura pucharów lejkowatych. 3,5 tys. – 3,0 tys. lat p.n.e.
10. Berło sztyletowe wykonane z brązu. Wczesna epoka brązu. 1.7 tys.- 1,5 lat p.n.e.
11. Czekan wykonany z brązu. Wczesna epoka brązu. 1,7 tys.– 1,4 tys. lat pn.e.
12. Amfora gliniana z osady w Osłoninie , z połowy III tys. p.n.e.
13. Waza z ornamentem sznurowym i stempelkowym, z połowy III tys. p.n.e.
14. Kubek gliniany z uszkiem z odciskami sznura na powierzchni zewnętrznej, datowany na III tys. p.n.e.
15. Misa gliniana z ornamentem stempelkowym , znaleziona w jednej z chat słupowych w Rzucewie. Datowana na połowę III tys. p.n.e.
16. Fragment dużego naczynia zasobowego zwanego amfora turyńską. Na powierzchni widoczne ornamenty ryte i stempelkowe. Datowana na połowę III tys. p.n.e.
17. Amfora gliniana z Rzucewa – połowa III tys. p.n.e.