Dzbany z gdańskiej tawerny
W obrębie średniowiecznego portu gdańskiego w XIV–XVI wieku funkcjonowały liczne tawerny, goszczące przybywających do Gdańska żeglarzy i kupców. To tam odpoczywali podróżni wracający z zamorskich podróży. Tam kupcy oblewali świeżo zawarte kontrakty. Tamże przy dźwiękach skocznej muzyki brać marynarska przepijała dopiero co zarobione wypłaty.
Opowieść biorącą początek w tawernie przy Moście Krowim podaje legenda o Skwierku, który dzięki grze na skrzypcach uszedł z życiem przed brytanami pilnującymi nocą Wyspy Spichrzów. Podobna tawerna funkcjonowała zapewne w XV w. na moście przed Bramą Kogi, wznoszącą się wówczas w miejscu obecnej Zielonej Bramy. Potwierdzają to wyniki badań archeologicznych prowadzonych w latach 2000–2002 w piwnicach Zielonej Bramy, gdzie w namułach Motławy natrafiono na sterty różnego rodzaju dzbanów i kufli, wrzucanych niegdyś z mostu do rzeki.
Do szczególnie interesujących znalezisk należą kamionkowe dzbany pochodzące z nadreńskiego Siegburga. W głębi Polski występują one rzadko, niemal wyłącznie w zamożnych siedzibach rycerskich, zamkach i klasztorach. W średniowiecznym Gdańsku, wzrastającym do roli najbogatszego portu nad Bałtykiem, kamionkowe dzbany były w powszechnym użyciu. Moda na nadreńską kamionkę panowała zresztą we wszystkich nadmorskich miastach należących, podobnie jak Gdańsk, do związku miast hanzeatyckich. Handel wyrobami kamionkowymi odbywał się z pewnością drogą morską, o czym przekonują szczególnie liczne znaleziska z nawarstwień Wyspy Spichrzów, pełniącej rolę przestrzeni magazynowej i przeładunkowej części towarów sprowadzanych do Gdańska.
Używane w średniowiecznym Gdańsku naczynia kamionkowe to w zdecydowanej większości naczynia stołowe z nadreńskiego Siegburga, rzadziej z nadreńskich warsztatów w Langerwehe i Raeren. Były to najczęściej proste dzbany na falistych, rozgniatanych stopkach, zdobione jedynie żłobkami, większe do podawania piwa i wina oraz mniejsze do picia; w tym: popularne smukłe dzbany typu Jakobakanne, baniaste dzbany z cylindryczną szyjką, a także duże dzbany zasobowe i małe czarki. W miarę bogacenia się mieszkańców Gdańska w XIV w. importowane naczynia stają się powszechne, wypierając produkty miejscowe, czyli wypalane na siwo gliniane dzbany, kubki i pucharki. Począwszy od 2. połowy XV w. i początku XVI w., proste kamionkowe naczynia do picia zaczynają tracić na popularności. Są zastępowane przez naczynia bardziej wyrafinowane, również kamionkowe, ale bogato zdobione aplikacjami plastycznymi. W zamożniejszych sferach popularność zyskują szklane puchary i szklanice.
Prezentowane naczynia to najbardziej typowe dzbany z kamionki siegburskiej z XIV i XV w. Oba cienkościenne, wytoczone z jasnej glinki i wypalone w temperaturze około 1300 stopni Celsjusza. Smuklejszy – typu Jakobakanne, o pojemności 0,35 litra – służył najpewniej do picia wina; baniasty – o pojemności około 1 litra – stanowił rodzaj kufla do picia piwa.
Kurator wystawy: Bogdan Kościński
Tekst: Bogdan Kościński
Zdjęcia: Zofia Grunt
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska
Zabytek Miesiąca można zobaczyć w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.
• Mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/
• Godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/
Zapraszamy!