Ozdobne szczypce z grobu wojownika w Opaleniu. Zabytek Miesiąca MAG – październik 2022

Zabytek Miesiaca MAG pazdziernik  plakat

Na cmentarzysku w Opaleniu (gmina Gniew) odkryto około 400 starożytnych grobów. Większość z nich stanowiły pochówki kultury oksywskiej i wielbarskiej pochodzące z czasu od II wieku p.n.e. do III wieku n.e. Były to zarówno groby ciałopalne, jak i inhumacyjne.

Wśród kilkudziesięciu obiektów związanych z kulturą oksywską szczególną uwagę zwraca grób 326, ciałopalny, popielnicowy, odsłonięty w 2008 roku, a datowany na połowę I wieku p.n.e. Zniszczona popielnica wystąpiła płytko pod powierzchnią, otoczona czarną ziemią z resztkami stosu ciałopalnego, na którym skremowano wojownika, zmarłego w wieku 40–50 lat.

W resztkach naczynia, pośród kości, znaleziono przedmioty wykonane z żelaza: dużą zapinkę do spinania płaszcza, a także grot zdobiony wytrawianym ornamentem ukośnej kratki oraz tok, czyli części broni drzewcowej – włóczni. Jednak najciekawszym elementem wyposażenia grobu okazały się unikatowe szczypce wykonane z brązu.

Popielnica z grobu  podczas eksploracji
Popielnica z grobu 326 podczas eksploracji. Fot. Ewa Adamska-Grzymała

Smukła pęsetka, o długości ponad 13 cm, ma uszko w kształcie pierścienia, poniżej którego znajduje się płaskokulista i żebrowana, oddzielona listwami plastycznymi kulka; na niej widoczne są resztki czerwonej emalii. Powierzchnie obu ramion w dolnej części, przy łapkach, ozdobiono trzema poprzecznymi żłobkami, poniżej których umieszczono trzy kąty zwieńczone wybijanym kółeczkiem.

MAG OWR
MAG OWR
MAG OWR

Najlepsza i najbliższa terytorialnie analogia do tego zabytku to pęsetka (dług. 10,5 cm) z grobu popielnicowego 93 w Pruszczu Gdańskim (stan. 10). Oba okazy, opaleński  i pruszczański, wykonano w ten sam sposób – techniką odlewu, a następnie rozcięcia i przekucia.

Pesetki brazowe wg A
Pęsetki brązowe (nr 7 – pęsetka z Pruszcza Gd.). Źródło: A. Strobin, „Pęsetka brązowa z cmentarzyska kultury oksywskiej w Wyczechowie, pow. kartuski” [w:] „Wiadomości Archeologiczne”, t. LVIII

Celtowie używali emalii w kolorze czerwonym do zdobienia wyrobów metalowych, takich jak części stroju, ozdoby, uzbrojenie czy elementy uprzęży końskiej. Wykorzystanie emalii na kontynencie, ale przede wszystkim na Wyspach Brytyjskich, było stosowane od III wieku p.n.e. Poza kulturą lateńską przedmioty ozdabiane czerwoną emalią znajdowane są na terenach germańskich w północno-zachodniej Europie, a także w Skandynawii. Na tych obszarach umiejętność zdobienia emalią przejęto od rzemieślników celtyckich. Na ziemiach polskich zabytki z czerwoną emalią (zapinki i naszyjniki) pojawiają się rzadko i przede wszystkim na Pomorzu Zachodnim. Przypuszczalnie to tam istniały zakłady emalierskie.

Helm celtycki zdobiony zlotem i czerwona emalia
Hełm celtycki zdobiony złotem i czerwoną emalią. Źródło: „Les Celtes”, 2001 r.
Lancuchowy pas kobiecy zdobiony czerwona emalia
Łańcuchowy pas kobiecy zdobiony czerwoną emalią. Źródło: „Les Celtes”, 2001 r.
Zapinka dekorowana czerwona emalia
Zapinka dekorowana czerwoną emalią. Źródło: „Les Celtes”, 2001 r.

Szczypce, w zależności od kształtu i rozmiarów, służyły do czynności kosmetycznych i medycznych (podobnie jak współcześnie). Mogły także pełnić funkcję ozdoby, co dotyczy przede wszystkim atrakcyjnych pęsetek wykonywanych ze stopów miedzi, dekorowanych częściej niż przybory z żelaza. Szczypczyki mogły być noszone przy pasie lub na szyi.

Pęsetki na Pomorzu Wschodnim w II i I wieku p.n.e. znajdowane są głównie w grobach wraz z uzbrojeniem, co świadczy o tym, że ich użytkownikami byli mężczyźni – wojownicy.

Tekst: Małgorzata Tuszyńska, Anna Strobin
Redakcja: Marcin Fedoruk
Zdjęcia zabytku: Zofia Grunt
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska

Udostępnij:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
Nach oben scrollen

Ta strona korzysta z plików cookies w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.