Osada z epoki kamienia w Rzucewie została odkryta w 1894 roku. W okresie międzywojennym profesor Józef Kostrzewski przeprowadził tam badania wykopaliskowe, w efekcie których wyróżnił „kulturę rzucewską”.
Kultury archeologiczne charakteryzują zespół źródeł stale współwystępujących, typowych dla określonego regionu i czasu. Kultura rzucewska określa rozwój kulturowy i gospodarczy plemion rybacko-łowieckich zamieszkujących tereny nad Zatoką Pucką i Gdańską, Zalewem Wiślanym i Kurońskim w epoce kamienia (2500–1700 lat p.n.e.).
Zabytkami charakterystycznymi dla tego okresu są ozdoby z bursztynu, między innymi: paciorki, krążki i tarczki, schematyczne figurki ludzi i amulety w kształtach zwierząt. Ważnymi odkryciami archeologicznymi są też zawieszki znajdowane w chatach słupowych. Jedna z takich zawieszek została znaleziona w 1995 r. podczas badań wykopaliskowych na terenie osady w Rzucewie.
Zawieszkę wykonano z naturalnie płaskiego kawałka bursztynu. Długość przedmiotu wynosi 5,5 cm, szerokość – 2,3 cm, grubość – 0,8 cm, waga – 6,8 g. Zawieszka ma kształt trapezu. Na dłuższych bokach widać charakterystyczne faliste opracowanie krawędzi. Przy jednej z krótszych krawędzi znajduje się otwór.
Do obróbki bursztynu w tym okresie używano drobnych narzędzi wykonanych z krzemienia. Otwory wiercono krzemiennym wiertłem. Powierzchnie zawieszek były starannie polerowane, używano do tego kawałka skóry lub niekiedy skrzypu polnego.
Ozdoby bursztynowe znajdowane w warstwach piasku pokrywa kilkumilimetrowa kora (na prezentowanym okazie była ona dwumilimetrowa). Zawieszka z Rzucewa zachowana jest prawie w całości, jedyne uszkodzenie powstało prawdopodobnie przy przewiercaniu otworu albo podczas użytkowania zawieszki jako elementu kolii (korali).
Trapezoidalne zawieszki były najbardziej popularnymi formami występującymi w ośrodkach produkcyjnych zlokalizowanych na terenach nadbrzeżnych dzisiejszej Litwy i Łotwy. Zawieszki o falistych krawędziach bocznych stanowią odrębną grupę znalezisk, rozpoznaną w osadach w Rzucewie i Daktariškė (Litwa). Po raz pierwszy zawieszki tego typu pojawiły się we wschodniołotewskich warsztatach produkcyjnych, skąd zaczęły się rozprzestrzeniać na obszary Litwy i na tereny położone nad obecną Zatoką Gdańską. Biorąc pod uwagę wybrane zabytki bursztynowe, takie jak trapezoidalne zawieszki o falistych krawędziach oraz bursztynowe dyski, można założyć, że znacznie oddalone od siebie osady kultury rzucewskiej utrzymywały kontakty.
O sposobach noszenia ozdób bursztynowych dowiadujemy się z rzadko odkrywanych grobów. Pojedyncze paciorki czy zawieszki stanowiły elementy kolii lub korali złożonych z dwóch, ewentualnie trzech sznurów. Zawieszki występują zarówno w grobach kobiecych, jak i męskich, rzadziej w grobach dziecięcych.
Tekst: Danuta Król, Olgierd Felczak
Redakcja: Marcin Fedoruk
Zdjęcie zabytku: Zofia Grunt
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska
