Dział Średniowiecza i Czasów Nowożytnych

Co znajdziemy w dziale?

Dział posiada bogate zbiory, przede wszystkim z okresu wczesnego i późnego średniowiecza, ale również z okresu nowożytnego.

Gdzie możemy zobaczyć zbiory działu?

Najważniejsze i najcenniejsze zbiory działu prezentowane są w gablotach stanowiących część wystawy stałej „Pradzieje Pomorza”, znajdującej się w Gmachu głównym Muzeum Archeologicznego w Gdańsku przy ul. Mariackiej 25/26.

Jak liczne są zbiory i skąd pochodzą?

Jest to kolekcja składająca się z kilkunastu tysięcy zabytków pozyskanych głównie w wyniku badań wykopaliskowych na terenie województwa pomorskiego. Powyższe badania przeprowadzono na grodziskach (pozostałościach po osadach i warowniach obronnych), m.in. w Janiszewie, Lubiszewie i Żarnowcu. Badaniami objęte zostały także osady wiejskie, m.in. w Pruszczu Gdańskim, Juszkowie, czy Gdyni-Oksywiu.

Nie mniej ważną część kolekcji stanowią również artefakty średniowieczne i nowożytne wydobyte podczas badań miejskich, m.in. w Gniewie, Tczewie, Skarszewach, Starogardzie Gdańskim. 

Do zbiorów działu nie włączono zabytków z samego Gdańska, gromadzi je bowiem Dział Zbiorów Gdańskich.

Jakie zabytki wchodzą w skład zbiorów działu i z jakich materiałów są wykonane?

Wśród zgromadzonych zabytków dominują wyroby gliniane, są to np. różne formy naczyń (poczynając od okresu plemiennego aż po okres nowożytny), przęśliki (małe krążki nakładane na wrzeciona w celu zwiększenia ich bezwładności i zapobiegania zsuwaniu się nawiniętych nici), ciężarki tkackie oraz grzechotka.

Licznie występują także przedmioty wykonane z kości i poroża zwierząt, np. igły, szydła, okładziny rękojeści, grzebienie, pionki gier planszowych. Spośród wyrobów kamiennych wymienić można np. żarna (służące do ręcznego mielenia zboża), rozcieracze, osełki, a także zespół figur antropomorficznych o nieodgadnionej funkcji (były to posągi lokalnych bóstw, rzeźby nagrobne zasłużonych wojowników, rzeźby pokutne, a może słupy graniczne?), czyli tzw. „baby kamienne”.

Obecne w kolekcji działu wytwory bursztynowe, szklane, srebrne, brązowe to z kolei: paciorki, wisiorki, pierścionki, kabłączki skroniowe (kobiece ozdoby w kształcie otwartego krążka z charakterystycznym esowatym zakończeniem, przypinane w okolicy skroni do płóciennej przepaski na czoło).

Znajdziemy tu również przedmioty z żelaza (różnego typu militaria, narzędzia rzemieślnicze oraz haczyki, klucze, okucia, podkowy) i rzadziej występujące produkty wykonane z surowców organicznych, np. drewniane czerpaki, klepki, elementy skórzanego obuwia.

Cenne uzupełnienie kolekcji

W ostatnich latach do prezentowanego zbioru dołączyły wyjątkowe dary grobowe odkryte we wsi Ciepłe, na cmentarzysku z okresu wczesnopiastowskiego w dziejach Polski (2 połowa X do połowy XII wieku). Wśród nich szczególnie cenne i unikatowe w skali północnoeuropejskiej jest wyposażenie pośmiertne uzbrojonych kupców i wojowników konnych, w postaci broni, atrybutów kupieckich (wagi, odważniki), elementów oporządzenia jeździeckiego i rzędu końskiego.

Kontakt

Dział Średniowiecza i Czasów Nowożytnych
kier. Adam Ostasz
a.ostasz@archeologia.pl
tel. 58 305 44 10 wew. 39