SUDAN. BIŻUTERIA DAWNIEJ I DZIŚ
Autor scenariusza i kurator wystawy: Elżbieta Kołosowska
Opracowanie graficzne: Beata Müller
Wszystkie zabytki prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.
Czas ekspozycji: lipiec 2022 – marzec 2023
Miejsce: Sopot „Stronghold”, ul. Haffnera 63
Wiedzę o biżuterii wytwarzanej i noszonej przez ludzi żyjących w królestwach kolejno rozwijających się na terenie dzisiejszego Sudanu zdobywamy przede wszystkim dzięki badaniom archeologicznym. Bezcennym źródłem informacji są wykopaliska na cmentarzyskach.
Od neolitu po koniec okresu postmeroickiego zmarłych grzebano z darami grobowymi. Ma to związek z wiarą w życie pozagrobowe. Zmarłych wyposażano w rzeczy potrzebne im w zaświatach. Ich ciała, ubrane i owinięte całunem, składano na marach lub łożu. Uzupełnieniem stroju często była biżuteria: naszyjniki, bransolety, diademy, pierścienie, kolczyki, paseczki. Obok ciała układano broń: miecze, noże, łuki i kołczany ze strzałami; przybory toaletowe: lustra, paletki kosmetyczne, pęsety, brzytwy; ustawiano też naczynia ceramiczne, a czasem wyplatane kosze, z jedzeniem i piciem.
Większość grobów wyrabowano już w starożytności, jednak to, co zostało, pozwala poznać sprzęty i przedmioty służące starożytnym w zaświatach, a pośrednio w życiu doczesnym.
Przez cały okres starożytny w Sudanie najczęściej stosowanymi produktami do produkcji biżuterii były płaskie, okrągłe paciorki ze skorupy strusiego jaja albo paciorki wytwarzane z fajansu pokrytego glazurą, zwykle w kolorze niebieskim bądź turkusowym, różnych kształtów i wielkości. Te pierwsze znane są już z grobów neolitycznych, natomiast te drugie zaczęły pojawiać się w okresie kermańskim (Stare Kusz, 2500–1500 r. p.n.e). Komponowano z nich naszyjniki, diademy, bransolety, paseczki.
Paciorki i wisiory wytwarzano także z różnego tupu kamieni półszlachetnych: agatu, karneolu, kwarcytu, turkusu, ametystu.
Kolejnym surowcem używanym do produkcji ozdób, szczególnie popularnym w okresie starokermańskim (Stare Kusz I), były muszle, z których robiono koraliki, zapinki-klipsy do włosów a także wisiory-medaliony, do których wybierano szczególnie atrakcyjne okazy muszli z Morza Czerwonego albo Oceanu Indyjskiego.
Do produkcji biżuterii stosowano także metale szlachetne, przede wszystkim złoto, niekiedy srebro, ale wytworzone z nich ozdoby w większości nie dotrwały do naszych czasów. Były jednym z głównych powodów, dla których groby plądrowano. Najstarsze wyroby ze złota znane są z okresu kermańskiego (Stare Kusz). Bogate ozdoby ze złota – naszyjniki, amulety, kolczyki, pierścienie – znaleziono w grobach królewskich datowanych na okres napatański (piramidy w El Kurru, Nurri i Meroe) i meroicki (piramidy w Nuri, Meroe), jak również w rozwijającym się w tym samym czasie królewskim pałacu w Meroe.
Począwszy od okresu meroickiego do wytwarzania biżuterii zaczęto używać paciorków ze szkła.
