Grzechotka z Kczewa – zabawka czy raczej przedmiot magiczny
W 1985 roku podczas prac powierzchniowych na majdanie grodziska w miejscowości Kczewo odkryto wyjątkowy zabytek – niewielką glinianą grzechotkę. Spoczywała wraz z fragmentami naczyń ceramicznych w jednej z głębokich bruzd po orce.
Grodzisko pod nazwą Kczewo-Młynek, położone na rozległym cyplu nad rzeką Mała Słupina, jest reliktem owalnego grodu, który posiadał dookolny wał drewniano-ziemny z płaszczem kamiennym, wzmocniony na koronie palisadą. Dodatkowo od trzech stron chroniła go sucha fosa. Na podstawie zabytków odkrytych tu podczas badań wykopaliskowych, wydzielono trzy fazy osadnictwa: datowane od 2 połowy IX wieku do przełomu XI i XII wieku. Grzechotkę należy chronologicznie powiązać z ostatnią fazą użytkowania grodziska, przypadającą na XI i początek XII wieku. Podobnie datowane są inne artefakty tego rodzaju odkrywane na terenie Polski.
Grzechotka ma kształt beczułkowaty z wyodrębnioną szyjką, zakończoną wyraźnie zaznaczającym się kołnierzem, zwieńczonym niewielkim guzkiem. Posiada wklęsłe, niewyodrębnione dno. Jest zdobiona motywem rytym w postaci podwójnej linii dookolnej na szyjce, pojedynczej linii falistej powyżej załomu brzuśca i zwielokrotnionej linii dookolnej poniżej załomu brzuśca. Cała powierzchnia ma kolor jasnobrązowy. Grzechotka jest mała i waży zaledwie 60 gram. Wytworzona została zapewne w miejscowym warsztacie garncarskim, w technice ręcznego lepienia, przy czym zwraca uwagę jej staranne wykonanie i dobry wypał.
Zbliżoną formę do prezentowanej grzechotki posiadają dwa zabytki z Gdańska, odkryte pod koniec lat 40-tych XX wieku. Na terenie Polski do tej pory znaleziono łącznie ponad 100 różnego rodzaju grzechotek posiadających formy jajek malowanych i polewanych (tzw. pisanek), czy też przybierających kształty gruszkowate, beczułkowate i dwustożkowate. Obecnie przyjmuje się, że omawiane zabytki miały znaczenie magiczno-lecznicze. Za ich pomocą „wyciągano” chorobę i odstraszano wszelkie zło. Stąd zapewne ich podobieństwo do jajek, nasion lub makówek symbolizujących życie i zdrowie.
Kurator wystawy: Adam Ostasz i Zdzisława Ratajczyk
Tekst: Adam Ostasz i Zdzisława Ratajczyk
Projekt graficzny: Lidia Nadolska