CZERWIEC 2020

Korona królewska afrykańskiego ludu Joruba

Zabytek Miesiąca MAG - czerwiec 2020Joruba (Ọmọ Yorùbá) to lud afrykański, którego populacja liczy ok. 45 milionów. Jorubowie zamieszkują zachodnią część Afryki, głównie Nigerię, gdzie stanowią ok. 21% ludności, a także Benin i Togo. Współcześnie większość mieszka w miastach, trudniąc się handlem i rzemiosłem (tkactwo, kowalstwo, rzeźbiarstwo). Ci mieszkający we wsiach zajmują się rolnictwem i tradycyjnym rękodziełem. Spora część Jorubów oparła się zarówno chrystianizacji, jak i islamizacji, i wciąż pozostaje przy tradycyjnych wierzeniach. Ich kultura występuje również na innych kontynentach, zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej, co jest efektem handlu niewolnikami.

Przed okresem kolonizacji europejskiej Jorubowie stworzyli system miast-państw, zarządzanych przez wspólnotę wodzów pod przywództwem świętego władcy miasta Ife. Już w VIII w. istniało potężne królestwo Ile-Ife, najstarsze w Afryce. Na jego bazie w XI w. powstało Imperim Oyo, które do końca XVIII w. było najbardziej znaczącym państwem w Afryce Zachodniej. Królestwo rozwijało się dzięki wyjątkowym umiejętnościom administracyjnym ludu Joruba, bogactwu zdobytemu poprzez handel i potężnej kawalerii.

W średniowieczu większość ludu Joruba mieszkała w dobrze rozwiniętych ośrodkach miejskich, skupionych wokół rezydencji Oba (króla). Miasta były na ogół fortecami, otoczonymi wysokimi murami z bramami. Budowle konstruowano z gliny zmieszanej z olejem palmowym. Ośrodki Jorubów należały do najbardziej zaludnionych w Afryce. Odkrycia archeologiczne wskazują, że Oyo Ile (stolica Imperium Oyo między XI a XIX w.) liczyła ponad 100 tys. mieszkańców.

W jorubskim Imperium Oyo wyróżniała się sztuka. Szczytowy okres jej rozwoju przypada na XIII–XV w. W Ife – centrum życia politycznego, religijnego, duchowego i kulturalnego – tworzono rzeźby figuralne z kamienia, terakoty i stopów miedzi, wyobrażające postaci ludzkie oraz zwierzęta i charakteryzujące się niezwykłym dla Afryki realizmem. Rzeźby te związane były prawdopodobnie z kultem przodków. Brązy z Ife, obok późniejszych brązów z Beninu, zalicza się do najwspanialszych osiągnięć sztuki afrykańskiej. Znakomicie rozwijało się także rękodzieło Jorubów. Głównym odbiorcą jego wytworów – strojów, nakryć głowy i różnego rodzaju sprzętów – były środowiska związane z pałacami i dworami królewskimi.

Prezentowany zabytek to tradycyjna korona noszona przez króla przy okazji uroczystości państwowych i podczas sprawowania funkcji publicznych. Przedmiot został kupiony w 2006 r. na targowisku w Omdurmanie przez członków sudańskiej ekspedycji badawczej Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Koronę wykonano w końcu XIX lub na początku XX w.

Większość koron ma kształt stożka, do którego przymocowane są zoomorficzne elementy figuralne. Powierzchnię całości zdobią naszyte różnobarwne koraliki, układające się w motywy geometryczne i antropomorficzne. Dziś korony są zdobione importowanymi szklanymi koralikami, dawniej paciorki z czerwonego jaspisu sprowadzano z Burkina Faso oraz wytwarzano w Oyo Ile i w Ife.

Figurki ptaków nawiązują do świata duchów i zdolności władcy do pośredniczenia między królestwami świeckim i duchowym. Ptaki symbolizują dwoistą kobiecą moc w jej opiekuńczym, macierzyńskim i destrukcyjnym, wywołującym czary aspekcie. Twarze na koronach reprezentują przodków, są formą oddawania im czci; przypominają o mitycznym pierwszym królu ludu Joruba, Oduduwie.

Ważną częścią korony jest zwisająca koralikowa zasłona. Zasłona oddziela króla od zwykłych śmiertelników, wzmacnia jego rolę boskiego przywódcy i chroni obserwatorów przed potężnym spojrzeniem króla.

Kurator wystawy i autor tekstu: Elżbieta Kołosowska
Redakcja: Marcin Fedoruk
Zdjęcie zabytku: Joanna Szmit
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska


Zabytek Miesiąca jest wystawiony w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.
Zapraszamy do zwiedzania!

• mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/
• godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/


Udostępnij:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
Scroll to Top

Ta strona korzysta z plików cookies w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.