Święty Graal z Gdańska? Niecodzienne znalezisko glinianego pucharka w XIII wiecznej osadzie przygrodowej w Gdańsku.
W trakcie badań wykopaliskowych prowadzonych w roku 2009 na wczesnośredniowiecznej osadzie przygrodowej w Gdańsku, dokonano niezwykle interesującego odkrycia. W wykopie zlokalizowanym przy ul. Tartacznej, na głębokości ok. 3 m, wśród pozostałości drewnianych budynków należących do datowanej na XIII wiek osady, odkryto zachowane w większej całości gliniane naczynie o rzadko spotykanej w okresie wczesnego średniowiecza formie kielicha – pucharka na nóżce.
Wykonano go z gliny z domieszką piasku i ziaren grubszego żwiru, metodą ręcznego lepienia i całkowitego, silnie formującego obtaczania na kole garncarskim. Wypał w piecu garncarskim z dostępem powietrza nadał naczyniu barwę beżowo-ceglastą. Puchar składał się z płytkiej na 3 cm, miskowatej czaszy o ściętym do wewnątrz, nie wyodrębnionym brzegu o średnicy 13 cm. Czaszę osadzono na pełnej nóżce rozszerzającej się stożkowato ku dołowi. Dno stopki posiadającej średnicę 8 cm jest dość silnie wklęsłe, a dodatkowo posiada centralne, stożkowate wgłębienie o głębokości 20 mm. Pucharek nie należał do wysokich – całkowita wysokość kielicha wynosiła 7,7 cm.
Puchar pokryto prostą dekoracją dookolnych żłobków wykonanych rylcem na powierzchni czaszy.
Odkryty pucharek stanowi odosobnione znalezisko wśród tysięcy fragmentów innych odkrytych w Gdańsku naczyń – należy niewątpliwie do najlepiej zachowanych form tego typu na Pomorzu, a może i w Polsce. Pucharki na nóżkach jako takie, stanowią rzadką formę wyrobów ceramicznych wchodzących na wyposażenie wczesnośredniowiecznych gospodarstw domowych. W opinii badaczy puchary ceramiczne stanowiące ekwiwalent późniejszych kielichów metalowych lub szklanych, służyły najpewniej do spożywania napojów, w tym miodów i win. Choć pod względem jakości wyrobu i dekoracji nie odbiegał od współczesnych i powszechnie spotykanych glinianych garnków, z uwagi na niecodzienne przeznaczenie stanowił z pewnością element zastawy stołowej członka elity grodu gdańskiego, członka załogi rycerskiej lub zamożnego kupca. Choć prowokacyjnie zestawiony ze Świętym Graalem, puchar nie stanowił raczej naczynia o charakterze liturgicznym, które już w okresie wczesnego średniowiecza wykonywano z metali, w tym również szlachetnych.
Wczesnośredniowieczne gliniane puchary na nóżkach są jednak w pewnej mierze otoczone aurą tajemniczości. Do dziś w sposób pewny nie znamy ich pochodzenia. Naczynia tego typu choć pojedynczo znane z Wielkopolski, Śląska, i Meklemburgii, stosunkowo najczęściej występują na Pomorzu a zwłaszcza na prawym brzegu Dolnej Wisły – w strefie pogranicza słowiańsko-pruskiego. Wraz z innymi znaleziskami pochodzenia pruskiego odkrytymi w trakcie badań grodu gdańskiego – takimi jak zapinki podkowiaste, zawieszki czy okucia pochwy miecza, także znalezisko glinianego pucharka może wskazywać na tradycję wzajemnych kontaktów i przenikanie międzykulturowe sąsiadujących ze sobą chrześcijańskich mieszkańców Gdańska i nadal w XIII wieku pogańskich Prusów.
Prezentacja w sobotę 19 grudnia 2015, godz. 12.00
Гданський Археологічний музей
ul. Mariacka 25/26
Wstęp wolny
Kurator wystawy: Bogdan Kościński
Tekst: Bogdan Kościński
strong>Projekt i opracowanie graficzne: Beata Müller