GRUDZIEŃ 2020

Zabytek Miesiąca – grudzień 2020

Garnek typu Kugeltopf
W poszukiwaniu lubeckich mieszkańców XIII-wiecznego Gdańska.Garnek Kugeltopf, zabytek miesiąca grudzień 2020
Mimo postępu badań historycznych wiele wątków z historii wczesnośredniowiecznego
Gdańska pozostaje nadal niewyjaśnionych.
Do takich zagadnień należy kwestia najstarszej lokalizacji miasta na prawie lubeckim.
Z dokumentów historycznych wiadomo o istniejącej w Gdańsku już w 1225 roku gminie niemieckiej, która za panowania księcia gdańskiego Świętopełka, około lat 1257–1263, została przekształcona w miasto na prawie lubeckim. Nierozwiązany pozostaje jednak problem lokalizacji miasta lubeczan. Według części badaczy miało ono funkcjonować w miejscu późniejszego Głównego Miasta, według innych – w rejonie kościoła pw. św. Katarzyny na Starym Mieście. Być może pomocnym w wyjaśnieniu tej kwestii będzie znalezisko bardzo nietypowego naczynia ceramicznego, dokonane przypadkowo w 1956 r. w pobliżu skrzyżowania Targu Drzewnego i ul. Kowalskiej w Gdańsku.
W trakcie powojennej odbudowy miasta natrafiono pod ceglaną posadką (bliżej nieokreśloną) na duży, kulistodenny garnek, zabezpieczony kamiennymi ściankami piwniczki. Miał czworobocznie profilowany brzeg z wrębem pod pokrywę o średnicy 23 cm. Wysokość naczynia i maksymalna średnica kulistego brzuśca oscylowały ok. 29 cm. Garnek ten wykonano ręcznie, przy nieznacznym wykorzystaniu koła garncarskiego, z gliny z domieszką tłucznia kamiennego i wypalono na kolor szary w atmosferze redukcyjnej.
Technologia wykonania, skąpa dekoracja – ograniczona do kilku plastycznych bruzd dookolnych w górnej części brzuśca – a przede wszystkim kulistość bez wyraźnie wyodrębnionego dna pozwalają rozpoznać w znalezisku garnek typu Kugeltopf. Jest to forma prostego naczynia kuchennego powszechnie używana w XII–XIII wieku na terenie północnych Niemiec aż po Pomorze Zachodnie, wyraźnie wyróżniająca się na tle dominujących we wczesnośredniowiecznym Gdańsku słowiańskich garnków płaskodennych. Wiele wskazuje na to, że do Gdańska takie naczynia mogły trafić wraz z niemieckimi osadnikami – mieszkańcami miasta na prawie lubeckim. Raczej nie stanowiły one przedmiotów handlu międzynarodowego – były zbyt proste i nie miały szczególnych walorów użytkowych ani artystycznych.
Wczesnośredniowieczne datowanie znaleziska potwierdzają fragmenty podobnych naczyń odkrywane w obrębie XIII-wiecznej słowiańskiej osady rzemieślniczej (st. 2), zlokalizowanej na zachód od grodu gdańskiego, na terenie późniejszego Starego Miasta. Odkrycie garnka w pobliżu Targu Drzewnego może zatem potwierdzać „staromiejską” koncepcję lokalizacji gdańskiego miasta na prawie lubeckim.
Prezentowane naczynie to jedyny w całości zachowany egzemplarz garnka typu Kugeltopf z terenu Gdańska. Zabytek został zarejestrowany w inwentarzu muzealiów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku pod nr. 1956:0090/265.

Kurator wystawy i autor tekstu: Bogdan Kościński
Zdjęcie zabytku: Zofia Grunt
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska
Redakcja: Marcin Fedoruk

Zabytek Miesiąca jest wystawiony w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.

• mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/
• godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/

Udostępnij:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
Scroll to Top

Ta strona korzysta z plików cookies w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.