Dział Kultur Pozaeuropejskich

Jak powstał ten dział?

Powstanie Działu Kultur Pozaeuropejskich było bezpośrednim skutkiem rozpoczęcia przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku (MAG) prac badawczych w Sudanie – państwie położonym w północno-wschodniej Afryce, nad Morzem Czerwonym. Obecność MAG na terenie tego kraju datuje się od 1993 roku.

Współpraca z instytucjami zagranicznymi

Działalność archeologiczna naszego muzeum w Sudanie prowadzona jest w ścisłej współpracy z National Corporation for Antiquities and Museums, czyli Sudańską Służbą Starożytności. Placówka ta wydaje koncesje na badania archeologiczne i nadzoruje pracę wszystkich misji na terenie całego Sudanu.

Dwuczęściowa kolekcja działu

Kolekcja zabytków Działu Kultur Pozaeuropejskich składa się z dwóch części: archeologicznej i etnograficznej.
Pierwsza jest plonem prac wykopaliskowych prowadzonych przez MAG w Sudanie, druga – podróży etnograficznych po Sudanie, Egipcie i Syrii odbywanych w celu poznania, analizy i opisu kultur różnych ludów, i związanych z tymi podróżami zakupów. Dodatkowym źródłem pozyskiwania eksponatów etnograficznych są dary przekazywane muzeum głównie przez osoby prywatne i rzadziej instytucje.

Część archeologiczna – okoliczności pozyskania zbiorów

Badania archeologiczne, dzięki którym udało się pozyskać zabytki, były częścią wielkiej, zainicjowanej przez NCAM, archeologicznej inwentaryzacji doliny środkowego Nilu. Cała akcja odbyła się przy okazji budowy tamy na rzece w rejonie wioski Umm Duwemi oraz wyspy Merowe. Jej celem było ratowanie dziedzictwa kulturowego i ochrona zabytków odkrytych na terenie inwestycji.

Liczebność oraz skład części archeologicznej

Archeologiczna część kolekcji liczy 214 zabytków. Jej trzon stanowią zabytki odkryte w rejonie IV katarakty Nilu w latach 1996-2010.
Z zespołu liczącego 439 zabytków znalezionych w czasie prac wykopaliskowych, naszemu Muzeum władze Sudanu przekazały w darze 212.
W kolekcji znajdują się przede wszystkim zabytki ceramiczne, naczynia, zarówno ręcznie lepione jak i toczone na kole, w formie kubków, mis i dzbanów. Pokaźny jest zespół biżuterii, w którego skład wchodzą głównie naszyjniki, bransolety i paseczki z różnokształtnych paciorków wykonanych z różnego typu materiałów: fajansu, skorup strusich jaj, kamieni półszlachetnych, pasty szklanej; a także kościane ozdoby do włosów i metalowe kolczyki.
Uzupełnieniem kolekcji są różnego typu narzędzia i przedmioty codziennego użytku jak kamienne gładziki, rozcieracze i moździerze, ostrza żelaznych noży, czy przybory toaletowe, np. żelazna brzytwa i pęseta.
Najstarsze zabytki kolekcji związane są z kulturą kermańską (2500-1500 r. p.n.e.), kilka eksponatów powstało w okresie panowania na terenie Nubii egipskiego Nowego Państwa (1500-1000 r. p.n.e.), w okresie wczesnonapatańskim (1000-656 r. p.n.e.), a także w okresie meroickim (350 r. p.n.e.-350 r. n.e. Znacząca część zbioru jest wytworem kultury postmeroickiej (IV-VI w. n.e) i chrześcijańskiej (VII-XIV w. n.e.).

Część etnograficzna

Etnograficzna część kolekcji, licząca 509 eksponatów, składa się głównie z eksponatów sudańskich. W zespole tym znajdują się przedmioty codziennego użytku: gliniane, drewniane i metalowe naczynia i pojemniki, wyplatane kosze, narzędzia, przybory toaletowe, a także stroje, biżuteria i broń.
Uzupełnieniem kolekcji są dary i zakupy z innych krajów afrykańskich, Ameryki Południowej i Azji. Bardzo ciekawy jest zespół masek rytualnych pochodzących z rejonu Zatoki Gwinejskiej (Benin, Gabon, Kamerun, Kongo), czy bransolet z kości słoniowej z Nigerii. Nabytki amerykańskie, głównie dary kapitanów Żeglugi Wielkiej, to przede wszystkim zespoły sprzętów myśliwskich, dmuchawek, włóczni, dzid i kołczanów ze strzałami z Ekwadoru, Kolumbii i Wenezueli, a także kolekcja antropomorficznych naczyń i figurek ceramicznych z Ekwadoru i Peru.
Wszystkie eksponaty etnograficzne datowane są od końca XIX wieku po czasy współczesne.

Kontakt

Dział Kultur Pozaeuropejskich
Elżbieta Kołosowska
e.kolosowska@archeologia.pl
tel. (58) 322-21-47