Dział gromadzi…
…zabytki archeologiczne, będące materialną pozostałością występujących w okresie środkowej i późnej epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza kultur: łużyckiej (grupa kaszubska) i pomorskiej (zwanej też wschodniopomorską). Zbiory te datowane są na okres od ok. XV do ok. III w. p.n.e. i pochodzącą prawie w całości z terenu obecnego województwa pomorskiego.
Co tu znajdziemy?
W dziale znajduje się duża kolekcja głównie naczyń glinianych, pozyskiwanych w trakcie badań archeologicznych prowadzonych na licznych cmentarzyskach ludności grupy kaszubskiej kultury łużyckiej (np. Siemirowice) i fazy wielkowiejskiej (np. Luzino, Władysławowo-Chłapowo, Połchowo, Gościcino, Puzdrowo) oraz kultury pomorskiej (np. Stare Polaszki, Niepoczołowice, Niestępowo, Rąty, Żakowo, Zawory, Głazica, Rąb).
Najcenniejsze: popielnice do przechowywania szczątków zmarłego
Do zabytków wyjątkowych należą trzy popielnice domkowe zbudowane na kształt prawdopodobnie ówczesnych domostw lub spichlerzy do przechowywania ziarna zbożowego (Sychowo i Rybno). Ponadto w zbiorach działu znajduje się bardzo bogata kolekcja popielnic twarzowych z wczesnej epoki żelaza. Na szyjkach tych naczyń wymodelowane zostały plastyczne elementy anatomiczne twarzy ludzkiej: oczy, nos, usta i uszy, w całym zestawie lub w pojedynczych elementach. Początkowo sądzono, że są to próby plastycznego przedstawienia pochowanych zmarłych. Stosując subiektywne zasady estetyki próbowano nawet dokonywać podziału popielnic na kobiece (ładniejsze) i męskie (brzydsze). Wprowadzane obecnie coraz powszechniej badania antropologiczne wykazały bezzasadność tej koncepcji. Przypuszcza się, że wizerunki te odwołują się do rozwijającego się na terenie Europy w epoce brązu i wczesnej epoce żelaza kultu „Magna Mater” i przedstawiają ją jako boginię-opiekunkę zmarłych. Na niektórych z naczyń uwidocznione są stylizowane postacie ludzkie, wizerunki wozów, zwierząt (jeleni) czy nawet elementy stroju (np. szpile).
Badanie osadnictwa
Dużą grupę stanowią materiały osadnicze, przede wszystkim pochodzące z potężnego kompleksu w Juszkowie, który był sercem mikroregionu osadniczego położonego nad dolną Radunią (wraz m.in. z osadami w Pruszczu Gdańskim, Straszynie i Cieplewie). W zbiorach działu znajdują się również zabytki pochodzące z badań osad z terenu Pojezierza Kaszubskiego, Starogardzkiego oraz Borów Tucholskich (Odry, Chmielonko, Stara Kiszewa, Nowy Barkoczyn). Efektem prowadzonych w latach 1998-2004 archeologicznych badań wykopaliskowych na trasie przyszłej autostrady A-1 było odsłonięcie wielu stanowisk archeologicznych z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Pozyskano liczny materiał zabytkowy obrazujący życie i kulturę materialną ówczesnych mieszkańców tych ziem, w tym Kociewia, będącego wcześniej „białą plamą” na archeologicznej mapie Pomorza. Ponadto znajdują się tu liczne zabytki z badań powierzchniowych prowadzonych od lat pięćdziesiątych XX w., a od końca lat siedemdziesiątych regularnych prac Archeologicznego Zdjęcia Polski prowadzonego na terenie całego województwa.
Zbiory z dawnego Muzeum
W zbiorach działu znajdują się też nieliczne zachowane zabytki w tym popielnice, ceramika czy przedmioty metalowe ze zbiorów dawnego niemieckiego muzeum Gaumuzeum für Vorgeschichte m.in. licząca ponad 500 sztuk kolekcja popielnic twarzowych.
Co jeszcze?
Zbiory działu uzupełnia liczny zestaw zabytków brązowych i żelaznych (naczynia, siekierki, miecze, klamry do pasa, groty, naszyjniki, nagolenniki, bransolety, kolczyki, szpile), pochodzące głównie ze znalezisk gromadnych tzw. skarbów oraz przedmioty wykonane z kamienia, krzemienia, drewna, rogu i kości (o różnych formach i przeznaczeniu). Do najcenniejszych i najciekawszych należą np.: zbiór ponad sześciuset form odlewniczych znalezionych na terenie osady w Juszkowie, będącej lokalnym centrum odlewnictwa brązu, łódź dłubanka z torfowego znaleziska z początku XIX wieku z miejscowości Góry Orle czy radło drewniane datowane na wczesną epokę żelaza z miejscowości Lisie Jamy.
Kontakt
Dział Epoki Brązu i Wczesnej Epoki Żelaza
Piotr Fudziński
p.fudzinski@archeologia.pl
tel. (58) 320-31-88
1. Popielnica oczkowata i naczynie nakryte pokrywą oczkowatą, Luzino, faza wielkowiejska, 700-550 p.n.e.
2. Popielnica gliniana, Mściszewice, kultura łużycka, 1200-700 p.n.e.
3. Naramiennik brązowy, Dobrzyca, kultura łużycka, 900-700 p.n.e.
4. Szpila brązowa z tarczowatą główką, Lipinka, kultura łużycka?, 1100-700 p.n.e.
5. Zawartość skarbu brązowego – nagolenniki i siekierki brązowe, Rekowo, kultura pomorska, 700-400 p. n.e.
6. Popielnica zdobiona ornamentyką ludzi i jeleni, Starogard Gdański, kultura pomorska, 550-400 p.n.e.
7. Popielnica twarzowa, Gościcino, kultura pomorska, 550-400 p.n.e.
8. Popielnica domkowa, Sychowo, faza wielkowiejska, 700-550 p.n.e.
9. Popielnica twarzowa, Igrzyczna, kultura pomorska, 550-400 p.n.e.
10. Popielnica twarzowa z wizerunkiem rąk, Rąb, kultura pomorska, 550-400 p.n.e.