Popielnica z cmentarzyska w Rębie

Malownicze Pojezierze Kaszubskie było miejscem bogatego osadnictwa pradziejowego. Dla archeologów jednym z ciekawszych okresów jest wczesna epoka żelaza (ok. 700–400/300 r. p.n.e.). To właśnie wtedy doszło do uformowania się kultury pomorskiej.

Podstawowymi znaleziskami dotyczącymi kultury pomorskiej są rozległe cmentarzyska ciałopalne z grobami skrzynkowymi. Do komór grobowych, wykonanych z kamieni i płyt kamiennych, wkładano od kilku do kilkunastu popielnic zawierających skremowane kości człowieka. Płytkie położenie takich grobów i coraz intensywniejsze zabiegi rolnicze (zwłaszcza głęboka orka przy użyciu sprzętu mechanicznego) sprawiły, że w XX w. często dochodziło do przypadkowych odkryć i odsłaniania całych zbiorów popielnic w grobach. O wielu takich zdarzeniach informowano archeologów, którzy zabezpieczali zarówno miejsce odkrycia, jak i same zabytki.

Badania archeologiczne we wsi Rąb (powiat kartuski, gmina Przodkowo) podjęto w latach 1989 i 1991 na skutek informacji o przypadkowym odkryciu. W latach 1997–2000 na stanowisku przeprowadzono regularne ratownicze badania wykopaliskowe, które pozwoliły przebadać całą przestrzeń stanowiska. W trakcie badań odkryto łącznie 49 obiektów archeologicznych, w tym groby i tzw. obiekty towarzyszące: paleniska, skupiska kamieni itp.

Prezentowana popielnica została wydobyta właśnie w Rębie, a następnie zrekonstruowana. Jest to tak zwana popielnica twarzowa, z wymodelowanymi oczami i nosem. Na brzuścu znajduje się wyobrażenie rąk. W uchach naczynia tkwią kolczyki brązowe z paciorkami bursztynowymi.

We współczesnej archeologii uznaje się, że na tego typu popielnicach twarzowych próbowano być może oddawać indywidualne rysy osoby zmarłej. Dodatkowe elementy zdobienia, takie jak przedstawienie rąk, wprowadzają nas w świat kultury symbolicznej dawnych mieszkańców Pomorza. W grafice i rzeźbie starożytnej symbolizowały one błogosławiącą lub karzącą potęgę bóstwa.

Złożone w tej popielnicy kości ludzkie zostały przebadane przez antropologa. W naczyniu znajdowały się szczątki dwóch osób: kobiety zmarłej w wieku ok. 20–30 lat oraz dziecka zmarłego w wieku 0–7 lat.

Muzeum Archeologiczne w Gdańsku posiada w swoich zbiorach bardzo bogatą kolekcję popielnic twarzowych kultury pomorskiej, w sumie kilkadziesiąt naczyń o różnych formach. Duża ich część jest eksponowana na wystawie w Domu Przyrodników, czyli w siedzibie głównej Muzeum przy ulicy Mariackiej 25/26.

Kurator: Piotr Fudziński
Tekst: Piotr Fudziński 
Zdjęcia: Zofia Grunt, Dorota Rudnicka, Adam Kamrowski 
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska

Zabytek Miesiąca można zobaczyć w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.

Mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/ 
Godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/

Zapraszamy!