LIPIEC 2018

Maska ludu Punu

Maska Punu

Punu, jedna z grup ludów Bantu, to jeden z czterech głównych ludów Gabonu, państwa położonego w środkowej Afryce, nad Oceanem Atlantyckim. Plemię Punu zamieszkuje wewnętrzne góry i obszary trawiaste w południowo-zachodniej części kraju, wokół górnego biegu rzek N’Gounié i Nyanga. Część Punu mieszka również w okolicach miast Divenie, Kibangou i Mossendjo w Republice Konga. Punu nie posiadają scentralizowanej władzy. Mieszkają w małych wioskach rządzonych przez samodzielnych wodzów. Dziedziczenie pozycji w społeczeństwie następuje w linii matrylinearnej („po kądzieli”). Językowo plemię związane jest z także należącym do Bantu ludem Eshirą.

Według tradycji ustnej Punu przywędrowali na obecnie zamieszkiwane tereny z południa jeszcze przed XIX wiekiem. Migracja na ziemie wcześniej zajęte przez różne odłamy Pigmejów była skutkiem wojen plemiennych na obszarze pomiędzy rzekami Kongo i Niari. W XIX wieku Punu zajmowali się pozyskiwaniem kauczuku i uczestniczyli w handlu niewolnikami w prekolonialnej Afryce. Współcześnie gospodarka Punu opiera się na rolnictwie, do którego wykorzystuje się pola powstałe przez karczowanie lasów deszczowych. Główne uprawy to: banan, ignam, maniok, kukurydza, orzeszki ziemne i maniok. Istnieje ścisły podział pracy ze względu na płeć: mężczyźni karczują pola, a także prowadzą polowania, kobiety zajmują się uprawą ziemi i zbiorem plonów.

W dzisiejszych czasach Punu znani są z wyrobu tkanin wykonanych z włókien palmowych i produkcji broni żelaznej. Jednak najbardziej charakterystycznym dla nich wytworem są funkcjonujące na pograniczu sztuki i wierzeń, rzeźbione w drewnie maski, które zyskały sławę na początku XX wieku. Posiadali je w swoich kolekcjach Matisse i Picasso.

Maski Punu, stylistycznie przypominające sztukę japońską, wyobrażają duchy przodków. Ich wykonaniem zajmują się wyłącznie mężczyźni. Najczęściej wyroby tego typu przedstawiają kobiece twarze zwieńczone wysokimi, typowymi dla tego regionu fryzurami – jest to albo pojedynczy warkocz na czubku głowy, albo podwójny po bokach. Inne typowe cechy masek to zamknięte usta z wypukłymi wargami, łukowate brwi i przymknięte, wąskie oczy. Czasem na czole, a niekiedy także w górnej partii policzków, widoczna jest skaryfikacja w formie geometrycznych wzorów. Drewno masek pokryte jest glinką i pomalowane białym pigmentem. Maski takie używane są podczas festiwali, ceremonii inicjacyjnych i pogrzebowych, a także rytuałów plemiennych, których głównym celem jest wykrycie czarownic. Jako że ucieleśniają duchy męskich i żeńskich przodków, taniec w nich pozwala nawiązać duchową łączność z antenatami. W obrzędach uczestniczą zamaskowane tancerki, które wyłaniają się z krzaków na szczudłach o wschodzie lub zachodzie słońca, nigdy w biały dzień.

Niektóre maski mają naturalny kolor drewna podkreślony powłoką z oleju palmowego zmieszanego z rozdrobnionymi nasionami. Uważa się, że pomagają w pełnieniu funkcji sądowniczej – są używane przez wodzów do konsultacji z przodkami w celu znalezienia rozwiązania sporu.

Prezentowany eksponat znalazł się w kolekcji Muzeum Archeologicznego w Gdańsku dzięki prospekcji etnograficznej prowadzonej przez lata przez ekipę naszej placówki w Sudanie. Został wyszperany na wielkim bazarze w Omdurmanie między stertami towarów z całego świata.

Kurator: Elżbieta Kołosowska
Zdjęcie: Joanna Szmit
Projekt graficzny: Beata Müller


Maskę ludu Punu można zobaczyć na własne oczy w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.

Mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/
Godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/

Zapraszamy!

Udostępnij:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
Прокрутити вгору

Ta strona korzysta z plików cookies w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.