Pomorskie krajobrazy na zdjęciach archeologicznych

Od połowy XX wieku na Pomorzu pojawiło się wiele różnych inwestycji. Niektóre z nich trwale zmieniły krajobraz regionu. Skalę przekształceń dokumentują materiały zgromadzone w archiwum. Muzeum Archeologiczne w Gdańsku zachęca do refleksji, udostępniając kolekcję fotografii wykonanych przy okazji badań wykopaliskowych w okresie od lat 60. minionego stulecia aż po rok 2005.

Na muzealnych zdjęciach widać stanowiska archeologiczne, takie jak grodziska, cmentarzyska i osady. Wyjątkową wartość historyczną mają fotografie wykonane na terenach, gdzie później zrealizowano inwestycje budowlane. W kolekcji są na przykład zdjęcia z lat 70. XX w. ukazujące obszar przeznaczony pod budowę elektrowni jądrowej w Żarnowcu. Albo fotografie z lat 80. dokumentujące pracę archeologów, zanim w danym miejscu powstały bloki mieszkalne lub – w przypadku miejscowości turystycznych – zabudowa letniskowa.

Muzeum Archeologiczne w Gdańsku systematycznie digitalizuje swoje zasoby archiwalne. W 2021 roku uzyskało dofinansowanie ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu na wykonanie kwerendy i cyfrowe udostępnienie 480 fotografii. Zdigitalizowane i opisane obiekty archeologiczne trafią następnie do internetowego katalogu www.archeoportal.pl, dostępnego dla wszystkich. W ten sposób powstaje otwarta baza cennej wiedzy o regionie.

Krajobrazy nad Wisłą

Na północ od Gniewu, we wsi Ciepłe, bezpośrednio nad skarpą wiślaną zlokalizowano cztery średniowieczne grody (grodziska). Obiekty zostały wydatowane w przedziale od XI do XIV wieku. W czasie badań wykopaliskowych oraz inspekcji terenowych wykonano zdjęcia grodzisk i najbliższej okolicy.

Cieple  r
Ciepłe, gm. Gniew, 1977 r., grodzisko wczesnośredniowieczne zlokalizowane na skarpie wiślanej.
Cieple  r
Ciepłe, gm. Gniew, 2004 r., widok na rzekę Wisłę z grodziska wczesnośredniowiecznego.

Pomiędzy jeziorami

Pozostałości grodu kasztelańskiego należą do najważniejszych stanowisk archeologicznych w gminie Chmielno. Gród został zlokalizowany na przesmyku pomiędzy jeziorami Kłodno i Białe. Do wałów grodziska przylegało rozległe podgrodzie. Ślady użytkowania grodu datowane są na X–XIII w.

Chmielno  r
Chmielno, 1973 r., widok na grodzisko wczesnośredniowieczne.
Chmielno  r
Chmielno, 2004 r., widok na podgrodzie grodziska wczesnośredniowiecznego.

Nad Jeziorem Żarnowieckim

Zachodni brzeg Jeziora Żarnowieckiego wielokrotnie był terenem badań wykopaliskowych. Prace te wiązały się głównie z budową elektrowni jądrowej. Większość osad pradziejowych zlokalizowano bezpośrednio nad brzegiem jeziora, natomiast cmentarzyska i gród – na krawędzi Wysoczyzny Żarnowieckiej.

Kartoszyno  r
Kartoszyno, gm. Krokowa, 1982 r., teren badań wykopaliskowych realizowanych w związku z budową Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”. Część mieszkańców wysiedlono do pobliskiego Odargowa. Obszar dawnej wsi Kartoszyno objęto Specjalną Strefą Ekonomiczną.
Kartoszyno  r
Kartoszyno, gm. Krokowa, 1982 r., teren badań wykopaliskowych realizowanych w związku z budową Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec”. Część mieszkańców wysiedlono do pobliskiego Odargowa. Obszar dawnej wsi Kartoszyno objęto Specjalną Strefą Ekonomiczną.
Zarnowiec  r
Żarnowiec, gm. Krokowa, 1980 r., widok na grodzisko wczesnośredniowieczne, tzw. Górę Zamkową (obiekt znajduje się w lesie).

Grodzisko w środku miasta

Grodzisko w Sopocie należy do najstarszych zabytków miasta. Obiekt był wielokrotnie badany wykopaliskowo. Obecnie przy ul. Jana Jerzego Haffnera 63 funkcjonuje skansen archeologiczny, którego częścią jest zrekonstruowany gród wczesnośredniowieczny.

Sopot  r
Sopot, 1975 r., droga na grodzisko z widocznymi wałami grodu.

Osada nad jeziorem

Pojezierze Kaszubskie, obfitujące w zbiorniki wodne, stanowiło atrakcyjne miejsce dla osadników z czasów wczesnego średniowiecza. Nad Jeziorem Raduńskim zlokalizowana była osada, rozpoznana wykopaliskowo w 1973 roku.

Stezyca  r
Stężyca, 1973 r., widok na osadę wczesnośredniowieczną, na dalszym planie Jezioro Raduńskie.

Wykopaliska przed inwestycją

Większość badań wykopaliskowych prowadzona jest na terenach, gdzie planuje się inwestycje. Pracownicy Muzeum Archeologicznego w Gdańsku uczestniczyli m.in. w pracach poprzedzających rozbudowę zakładu Eko Dolina w Łężycach.

Lezyce  r
Łężyce, gm. Wejherowo, 2000 r., początek badań wykopaliskowych.

Odkrycia w Luzinie

Na terenie Luzina przeprowadzano wiele badań wykopaliskowych, przy okazji przypadkowych odkryć grobów skrzynkowych, a także w miejscach zlokalizowania osad pradziejowych oraz grodziska wczesnośredniowiecznego.

Luzino  r
Luzino, 1977 r., miejsce zlokalizowania osady wczesnośredniowiecznej.

Cmentarzyska grobów skrzynkowych

Na Pomorzu Wschodnim występują licznie cmentarzyska grobów skrzynkowych. Taki grób  składa się z kamiennej skrzyni zawierającej popielnice (urny) z przepalonymi szczątkami ludzkimi. Wiele fotografii dokumentujących położenie cmentarzysk zostało wykonanych w czasie wyjazdów terenowych, kiedy to archeolodzy weryfikowali odkrycia odnotowane m.in w okresie międzywojennym.

Mosty  r
Mosty, gm. Kosakowo, 1977 r., miejsce znalezienia cmentarzyska grobów skrzynkowych.
Czapielsk  r
Czapielsk, gm. Kolbudy, 1977 r., widok na cmentarzysko grobów skrzynkowych.
Logo MKDNiS kolorowe

Zdjęcia udostępniono w ramach zadania „Digitalizacja i udostępnienie kolekcji fotografii z zasobów archiwalnych Muzeum Archeologicznego w Gdańsku”, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.

Udostępnij:

Facebook
Twitter
LinkedIn
Email
Прокрутити вгору

Ta strona korzysta z plików cookies w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.