W trakcie badań wykopaliskowych na terenie gdańskiej Wyspy Spichrzów, przy ul. Spichrzowej 4 odkryto w 2007 roku tajemniczy element skórzany. Przez wiele lat przeznaczenie tego przedmiotu pozostawało niewyjaśnione. Dopiero ostatnie badania Marloes Rijkelijkhuizen i Marquity Volken dowiodły, że mamy do czynienia ze skórzanym ochraniaczem na ramię (ang. rerebrace).
Najstarszym zidentyfikowanym ochraniaczem ramienia jest egzemplarz z Londynu, choć i ten początkowo został błędnie zinterpretowany (badacze powiązali go z końskim siodłem). Londyński ochraniacz wykonano ze sztywnej skóry i bogato udekorowano na całej powierzchni motywem florystycznym oraz fantazyjnymi przedstawieniami zwierząt. Dwa ochraniacze zidentyfikowano także w Dordrechcie (jeden z nich ma również odciśnięty fantazyjny rysunek zwierzęcia). Ostatni ochraniacz znaleziono w Wilnie, ten był dodatkowo wzmocniony metalowymi szynami i rzędami nitów.
Ochraniacz gdański ma typowy kształt, nawiązujący do litery „T”. Wąską część (zwróconą w prawo) owijało się wokół ramienia i zapinało paskiem ze sprzączką. Zapięcie jednak nie zachowało się, widać wyraźnie ślad po oderwaniu fragmentu. Na górze i na dole znajdują się pary otworów do mocowania kolczugi, bielizny lub innych elementów ochronnych. Gdański egzemplarz nie został przygotowany ze wzmocnionej skóry (gotowanej, jak egzemplarze z Londynu czy Dordrechtu), a jedynie z dwóch warstw stykających się ze sobą od strony mizdry. Skóra jest miękka i delikatna. Osłony nie ozdobiono.
Ochraniacz z Wyspy Spichrzów na pewno nie był używany w walce (widać to po jego konstrukcji); miękka skóra nie zabezpieczyłaby nikogo przed skutkami poważnego ciosu. Można go raczej uznać za element ochrony ćwiczebnej.
Gdański zabytek pozyskano z warstw niwelacyjnych, wzmacniających i podnoszących teren. Były to tzw. warstwy śmietniskowe, gdzie archeolodzy odkryli wiele odpadów poprodukcyjnych. Warstwę, z której pochodzi osłona, datuje się na schyłek XIV wieku, ewentualnie XV wiek.
Tekst: Beata Ceynowa
Zdjęcie zabytku: Krzysztof Wiącek
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska
Redakcja: Marcin Fedoruk
UZUPEŁNIENIE WIEDZY
- Vambrace (egzemplarz londyński) w zbiorach The British Museum: https://www.britishmuseum.org/collection/object/H_1856-0701-1665#object-detail-data
- Egzemplarze z Dordrechtu: https://www.facebook.com/DordrechtOndergronds/photos/pcb.807664489347699/807663412681140/
- Wzmacniany żelazem egzemplarz z Wilna: https://www.valdovurumai.lt/lankytojams/savaites-eksponatas/antzastis
- Rekonstrukcja ochraniacza I młodzieniec w stroju ćwiczebnym wg „A poor man’s armour? Late-medieval leather armour from excavations in the Netherlands” M. Rijkelijkhuizen i M. Volken: https://www.academia.edu/33697057/A_poor_mans_armour_Late-medieval_leather_armour_from_excavations_in_the_Netherlands