Książka pod tytułem „Nowożytne ossuaria z klasztoru dominikańskiego w Gdańsku. Wyniki badań interdyscyplinarnych” powstała pod redakcją Aleksandry Pudło i Macieja Henneberga. To interesująca pozycja nie tylko dla specjalistów. Gdańszczanie i miłośnicy historii dowiedzą się z niej o wielu ciekawych odkryciach.
Przez dwa lata archeolodzy i antropolodzy przebadali ponad 100 tysięcy kości odkrytych w Gdańsku. W skład zespołu badawczego weszli najlepsi specjaliści z ośrodków naukowych w Polsce i za granicą. Trzon tego zespołu stanowili eksperci z Gdańska – Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Ossuarium oznacza miejsce powtórnego pochówku, gdzie złożono kości zmarłych. W Gdańsku takie ossuaria zostały odkryte przez archeologów na placu Dominikańskim, na terenie dawnego klasztoru. Dziś znajduje się tam Piwnica Romańska – oddział Muzeum Archeologicznego w Gdańsku – dostępna dla mieszkańców i turystów. Zwiedzający schodzą do dawnych pomieszczeń klasztornych, gdzie mogą zobaczyć między innymi kilkusetletnie, wypełnione kośćmi ossuarium.
Zaplanuj zwiedzanie Piwnicy Romańskiej
– https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/
Odkrycia archeologiczne w Gdańsku sprowokowały wiele pytań.
Skąd wzięło się tyle kości? Czy są to szczątki ofiar epidemii? Ile ważył przeciętny mieszkaniec Gdańska w XV-XVIII wieku? Czy był wysoki, a może raczej niski? Jaki był stan zdrowia dawnej ludności miasta i jaka była ich dieta? Czy w mieście portowym choroby zakaźne i weneryczne były dużym problemem? Czy gdańszczanie wyróżniali się spośród mieszkańców innych miast europejskich?
Dzięki badaniom prowadzonym przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku poznaliśmy nowe fakty z historii dawnego Gdańska. Najnowsza publikacja stanowi inspirujące źródło wiedzy o populacji gdańszczan w okresie nowożytnym. Na prawie 300 stronach bogato ilustrowanej książki, wydanej w twardej oprawie, znawcy tematu oraz pasjonaci lokalnej historii znajdą mnóstwo interesujących wiadomości o warunkach życia mieszkańców dawnego Gdańska.
Promocja książki odbędzie się w Piwnicy Romańskiej, na placu Dominikańskim w Gdańsku, 17 kwietnia (wtorek) o godzinie 17:00.
Po wydarzeniu, czyli po 17 kwietnia, książka trafi do sprzedaży. Będzie można ją kupić w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku, przy ul. Mariackiej 25/26. Na razie wydawca nie zdradza ceny, zapewnia jednak, że – zważywszy na uzyskane dofinansowanie – będzie to cena bardzo atrakcyjna.
Komentarz prof. dr. hab. Macieja Henneberga – The University of Adelaide, University of Zurich
Antropolodzy wspólnie z innymi specjalistami z nauk medycznych czy humanistycznych w ciągu XX wieku rozwinęli wiele metod badań szkieletów ludzkich z przeszłości, które pozwalają uzyskać mnóstwo użytecznych informacji o życiu w dawnych czasach, na przykład o: dynamice demograficznej, szerzeniu się chorób i możliwościach ich leczenia, wielkości ciała i budowie fizycznej dawnej ludności, a nawet o cechach wyglądu twarzy. Współczesne metody, takie jak analizy chemiczne kości, dają informacje o pochodzeniu ludzi, ich odżywianiu, czasem o chorobach i sposobach leczenia. Do uzyskania takich informacji zaleca się badania możliwie kompletnych szkieletów. Przemieszane szczątki z wtórnych grobów – ossuariów – nie były dotąd przedmiotem wnikliwych badań antropologicznych.
W XXI wieku duże ossuaria podominikańskie zostały pieczołowicie wyeksplorowane przez gdańskich archeologów. Wykopaliska odsłoniły ogromną ilość materiału szkieletowego. Wobec planowanego ponownego pochówku odkrytych kości Pracownia Antropologiczna Muzeum Archeologicznego w Gdańsku uznała to za okazję do zdobycia cennych informacji o życiu gdańszczan w XV-XVIII wieku. Podjęto więc nowatorskie, trudne i ambitne badania bioarcheologiczne każdej z odkopanych tysięcy kości, wciągając do współpracy duży zespół specjalistów: archeologów, biologów i medyków z wielu ośrodków polskich i zagranicznych. Plonem pracy zespołu, koordynowanego przez dr Aleksandrę Pudło, jest monografia szczegółowo opisująca położenie, wielkość i kontekst archeologicznych ossuariów, zawarte w nich szczątki odzieży, monet, demografię, budowę ciała, pochodzenie i choroby osób chowanych na katolickim cmentarzu w Gdańsku. Jest to pierwsze w literaturze światowej kompleksowe opracowanie ossuariów, nadające im rangę wartościowego źródła do poznania przeszłości i pokazujące, jak można twórczo zastosować najnowsze metody badań bioarcheologicznych do materiału poprzednio uważanego za bezwartościowy.
Komentarz dr Aleksandry Pudło – Muzeum Archeologiczne w Gdańsku
„Projekt Ossuarium” realizowany w Muzeum Archeologicznym w Gdańsku był jednym z największych zadań archeologiczno-antropologicznych prowadzonych przez muzeum. Obejmował badania ponad 100 tysięcy kości z obiektów odkrytych podczas wykopalisk. Program badawczy – zarówno archeologiczny, jak i antropologiczny – był bardzo bogaty, wychodzący poza ramy standardowych opracowań tego typu obiektów. Interdyscyplinarny i międzynarodowy zespół badawczy sprostał krótkiemu czasowi realizacji programu.
Przed wydarzeniem promującym książkę odbędzie się sesja naukowa pt. „Nowożytne ossuaria gdańskie”. Na sesji zaprezentowane zostaną wyniki interdyscyplinarnych badań nad nowożytnymi ossuariami z klasztoru dominikańskiego w Gdańsku. Badania były prowadzone w ramach „Projektu Ossuarium”, dofinansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Miejsce spotkania: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku – Dom Przyrodników, ul. Mariacka 25/26.
Program sesji (17.04.2018):
godz. 12:00
Powitanie gości oraz wprowadzenie w temat sesji – Beata Ceynowa, Zastępca Dyrektora Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.
godz. 12:15
Założenia „Projektu Ossuarium” – dr Aleksandra Pudło, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku.
godz. 12:30
Wyniki badań archeologiczno-historycznych:
„Ossuaria z placu Dominikańskiego w Gdańsku” – Maciej Szyszka, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku,
„Elementy odzieży z ossuariów” – Joanna Jabłońska-Dyrda, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku,
„Monety z ossuariów” – Paweł Milejski, Uniwersytet Wrocławski,
„Konwent dominikanów w okresie nowożytnym” – dr hab. Dariusz Kaczor, Uniwersytet Gdański.
Przerwa.
godz. 14:00
Wyniki badań antropologicznych:
„Obraz biodemograficzny nowożytnego Gdańska” – dr hab. Alicja Budnik, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie,
„Podobieństwo biologiczne gdańszczan do grup z Pomorza, Polski i Europy” – dr Robert Dąbrowski, Muzeum Miejskie w Nowej Soli,
„Budowa ciała gdańszczan w okresie nowożytnym” – dr Justyna Marchewka-Długońska, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie,
„Ślady wybranych zmian chorobowych na szczątkach kostnych z gdańskich ossuariów” – dr Magdalena Krajewska, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu.
godz. 15.30
Zakończenie sesji.