Rybackie narzędzia do połowu ryb z grodziska w Chmielnie
Prezentowane zabytki zostały odkryte w trakcie prac archeologicznych prowadzonych na grodzisku w Chmielnie.
Stanowisko nr 1 w Chmielnie położone jest w obrębie Pojezierza Kaszubskiego i usytuowane na wąskim przesmyku pomiędzy jeziorami Kłodno od południa i Białe od północy. Prace archeologiczne na grodzisku prowadzone były w latach: 1981-1982, 1984-1985 i w 1994 roku. W rezultacie dziewięciu sezonów badań pozyskano pokaźny zbiór zabytków, w tym trzy niezwykle ciekawe haczyki do poławiania ryb. Grodzisko w Chmielnie datowane jest na okres wczesnośredniowieczny (XI/XII – 1 połowa XII wieku).
Zaprezentowane haczyki do połowu ryb, wykonano z poroża i nadano im wrzecionowaty kształt z ostro zaostrzonymi dwoma kolcami oraz przewężeniem na środku, służącym do zawiązania sznurka. Zabytki posiadają niewielkie wymiary, od 44 mm do 47 mm długości, od 3 do 5 mm średnicy i wadze dochodzącej do 75 grama. Opisane haczyki zostały zapewne wykonane przez miejscowych rybaków. Technika wytwarzania tego rodzaju narzędzi nie wymagała specjalnych umiejętności – po wycięciu fragmentu poroża lub kości wystarczyło użycie dłutka do nadania charakterystycznego kształtu. W przypadku dwóch zabytków dodatkowo zeszlifowano starannie ich powierzchnię.
Źródła etnograficzne pokazują, że haczyki tego typu łączono szeregowo na tak zwanych sznurach haczykowych za pomocą przyponu połączonego z główną linką. Sznur taki mógł mieć nawet 1000 metrów długości i posiadać do 500 haczyków, co pozwalało na jednoczesne poławianie dużej ilości większych ryb. W omawianej technice połowu stosowano jako przynęty małe ryby w całości lub kawałkach. Znaleziska ości i kręgów rybich z grodziska Chmieleńskiego dowodzą, że pobliskie jeziora obfitowały w egzemplarze o wymiarach dużo ponad 1,5 metra, zwłaszcza ryb drapieżnych: szczupaka, jesiotra czy suma.
Haczyki z surowców naturalnych (kość, poroże, drewno) na wczesnośredniowiecznych stanowiskach archeologicznych spotyka się rzadziej niż haczyki żelazne. Podobne egzemplarze odkryto między innymi w Gdańsku (1 sztuka) i w Wolinie (13 sztuk). Natomiast jego występowanie jest powszechne na całym świecie. Poza krajami europejskimi, np. Danią, Niemcami i Szwajcarią, podobne wyroby odkryto na Wyspach Pacyficznych, Ameryce Północnej, Azji, a nawet Grenlandii. Haczykami takimi poławiano ryby już w epoce kamienia, a w czasach współczesnych wykorzystywane są miedzy innymi w czasie wycieczek ekstremalnych w odludne miejsca Ziemi.
Zabytek prezentowany jest w holu Muzeum przy ul. Mariackiej 25/26.
Kurator: Adam Ostasz
Autor tekstu: Adam Ostasz
Foto: Joanna Szmit
Rysunek: Katarzyna Odya
Opracowanie graficzne: Lidia Nadolska