Święta Wilgefortis – kobieta (z brodą) na krzyżu
W Niemczech jest znana pod imieniem Kumeris (Cumeris) bądź Kümmernis, w Holandii jako Sint (Sente) Ontkommer oraz Onkomena, w Skandynawii – Onkomena, w Czechach – Starostka, a w krajach romańskich jako św. Eutropia lub Liberata. Jej wspomnienie obchodzono 20 lipca. Imię świętej powstało z połączenia dwóch łacińskich słów: virgo (dziewica) oraz fortis (silna). Autentyczność tej świętej jest obecnie kwestionowana przez Kościół, lecz niegdyś jej kult był popularny w całej średniowiecznej Europie.
Zgodnie z legendą Wilgefortis miała być chrześcijanką, córką króla Luzytanii, który chciał ją wydać za poganina. Po odmowie została zamknięta w lochu, gdzie żarliwie modliła się o ratunek przed niechcianym związkiem, jako że ślubowała swoje dziewictwo Chrystusowi. Rankiem okazało się, że stał się cud i wyrosła jej broda. Niedoszły oblubieniec zrezygnował z takiej kandydatki na żonę, a rozwścieczony ojciec kazał dziewczynę ukrzyżować. W taki sposób święta stała się patronką uciemiężonych kobiet i co ciekawe, także muzykantów. To ostatnie miało związek z innym podaniem, które głosiło, iż pewnego dnia pod sławnym krucyfiksem z miasta Lukka w Toskanii usiadł grajek i z całego serca zagrał tak pięknie do znajdującej się na krzyżu rzeźby Chrystusa ubranego w bogate, królewskie szaty, że ten z wdzięczności zrzucił mu w darze srebrny but. Ponieważ w czasach średniowiecza Chrystus był zazwyczaj ukazany jedynie w przepasce biodrowej, pojawiła się teza, że na krzyżu z Lukki znajdowała się właśnie św. Wilgefortis.
Na Pomorzu Gdańskim znajdziemy wyobrażenie świętej na średniowiecznych freskach katedry w Kwidzynie oraz w kościele farnym pw. św. Mateusza w Nowym nad Wisłą, co wskazuje na popularność tego kultu w północnej Polsce w czasach zakonu krzyżackiego.
Z Gdańska znamy dwie plakietki pielgrzymie z wyobrażeniem św. Wilgefortis na krzyżu (GKPP 1013 i GKPP 961) są to znaleziska unikatowe w skali światowej. Zabytki odkryto podczas badań przy ulicach Szerokiej oraz Żytniej w Gdańsku.
Kurator: Henryk Paner
Zdjęcie: Krzysztof Wiącek
Projekt graficzny: Beata Müller
Zabytek Miesiąca można zobaczyć na własne oczy w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.
Mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/
Godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/
Zapraszamy!