Gwiżdżące naczynie ceramiczne kultury Chorrera z Ekwadoru
Prekolumbijska kultura Chorrera rozwijała się w latach 1300–300 p.n.e. w północno-zachodniej części Ameryki Południowej, na terenie dzisiejszego Ekwadoru, zarówno na nizinach wzdłuż wybrzeża Pacyfiku, jak i na wyżynach andyjskich, w dorzeczu rzeki Guayas. Do jej stopniowego upadku przyczynił się wybuch wulkanu Pululagna w 467 r. p.n.e., który spowodował pokrycie popiołem wulkanicznym zachodniej części Ekwadoru, a w konsekwencji – dezorganizację polityczną i gospodarczą.
Osiedla ludności związanej z kulturą Chorrera lokowano najczęściej wzdłuż brzegów rzek, stanowiących naturalną drogę ekspansji. Zwykle zakładano małe osady, liczące 100–200 osób. Mieszkańców łączyły więzi pokrewieństwa i powinowactwa. W strukturze społecznej ludności wyróżniano: rybaków, rolników, kapłanów i uzdrowicieli. Nie zachowały się żadne ślady po budynkach mieszkalnych.
Podstawą gospodarki w kulturze Chorrera było rolnictwo. Do głównych roślin uprawnych należały: fasola, kukurydza, maranta, rośliny dyniowate i paciorecznikowate (udomowione w Andach 2,5 tys. lat temu; ich bogate w skrobię kłącza do dziś stanowią pożywienie ludzi i zwierząt; do tego gatunku należą kanny, znane u nas jako rośliny ozdobne). Dietę roślinną uzupełniano zbieractwem owoców dzikich drzew, palm i turzycy. Ważną funkcję odgrywało myślistwo. Polowano przede wszystkim na: gryzonie, jaszczurki, jelenie wirginijskie, kaczki, mazamy (gatunek ssaka z rodziny jeleniowatych), pancerniki, pekari i żaby. W rejonach nadmorskich zajmowano się ponadto rybołówstwem, a także zbieractwem skorupiaków i mięczaków.
Ludziom należącym do kultury Chorrera przypisuje się zapoczątkowanie wydobycia i obróbki metali w rejonie dzisiejszego Ekwadoru. Głównym przedmiotem produkcji była biżuteria wykonywana z miedzi, srebra i złota.
W kręgu kultury Chorrera prowadzono wymianę handlową z sąsiednimi terytoriami, w tym z Peru, korzystając ze szlaków handlowych rozwiniętych przez wcześniejsze kultury: Machalilla (2000–1500 r. p.n.e.) i Valdivia (4000–1000 r. p.n.e.). W obrocie znajdowały się m.in.: muszle ostryg z rodzaju Spondylus i innych małży (wymieniane na obsydian pozyskiwany w basenie Quito w Andach), biżuteria, ozdoby, instrumenty, złoto.
Wyroby ceramiczne kultury Chorrera były wysmakowane i prezentowały wysoki poziom technologiczny. Z gliny wytwarzano zarówno naczynia, jak i puste w środku figurki. Lepionym ręcznie wyrobom nadawano najczęściej formę antropomorficzną lub zoomorficzną (przedstawiano leśne ssaki, gady, różne gatunki ptaków i zwierząt morskich), motywy zdobnicze czerpano także ze świata roślin. Wyszukane kształty powstawały dzięki zastosowaniu form do odciskania. Gładką, połyskliwą powierzchnię ceramiki, najczęściej czerwoną, czarną lub beżową, uzyskiwano poprzez wygładzanie i polerowanie. Część naczyń pełniła podwójną funkcję, były to jednocześnie pojemniki na płyny i gwizdki. Dźwięk wydawano dmuchając w szyjkę naczynia.
Znakomitym przykładem produkcji garncarskiej kultury Chorrera jest prezentowany zabytek, podarowany w 1971 r. Muzeum Archeologicznemu w Gdańsku przez kapitana Żeglugi Wielkiej Rościsława Choynowskiego. Jest to antropomorficzne naczynie na płyny będące jednocześnie gwizdkiem. Brzuścowi nadano kształt korpulentnej siedzącej postaci, grającej na instrumencie dętym w typie fletu. Na głowie widać stożkowatą czapkę świadczącą o wysokim statusie społecznym. Długa, wąska szyjka uformowana z tyłu postaci połączona jest z nakryciem głowy taśmowatą listwą, pozwalającą na przenoszenie naczynia.
Kurator: Elżbieta Kołosowska
Tekst: Elżbieta Kołosowska
Zdjęcie: Zofia Grunt
Opracowanie graficzne: Beata Müller
Zabytek Miesiąca można zobaczyć w Domu Przyrodników przy ul. Mariackiej 25/26 w Gdańsku.
• Mapa: https://archeologia.pl/archeologia_oddzialy/dom-przyrodnikow/
• Godziny otwarcia: https://archeologia.pl/godziny-otwarcia/
Zapraszamy!