Świecznik w typie klatki dla ptaków
W trakcie badań wykopaliskowych na terenie Gdańska często odkrywaliśmy pojedyncze drewniane podstawy i dziwne żelazne klatki. Jednak nie łączyliśmy ich ze sobą, stanowiły zagadkę, podobnie jak wiele innych zabytków ruchomych, uszkodzonych lub zachowanych tylko we fragmentach. Dopiero niedawno udało się ustalić, że są to elementy świeczników w typie klatki dla ptaków (birdcage candle holder).
Takie świeczniki były wykonywane na solidnej, drewnianej, profilowanej podstawie. W nią wbijano specjalną żelazną konstrukcję, składającą się z sześciu prętów zwieńczonych płaską obręczą z zagiętym uchwytem. Pierwotnie na prętach zamocowana była oprawa na świecę, którą można było opuszczać lub podnosić w miarę topnienia wosku. Klatka zapobiegała przewróceniu się świecy. Duży i szeroki uchwyt w kształcie litery „C” służył do przenoszenia świecznika.
W zbiorach muzeum nie ma niestety świecznika zachowanego w całości. Jest za to wiele pojedynczych elementów, co pozwala na stwierdzenie, że świeczniki były popularne w dawnym Gdańsku. Najczęściej odkrywaną częścią okazała się drewniana podstawa. To zaskakujące, bowiem zniszczone wyroby drewniane na ogół po prostu palono. Możliwe, że niektóre podstawy pochodzą od świeczników innego typu.
Ikonografia wskazuje, że ten typ świecznika był używany od XVII wieku. Jego użyteczność doceniono najpierw w Europie, a w XIX w. także w Ameryce. Świeczniki tego kształtu robiono nie tylko z drewna i żelaza, znane są także okazy wykonane całkowicie z brązu, a nawet ze srebra.
Mieszkańcy dawnych miast bali się zaprószenia ognia. Priorytetem było bezpieczeństwo podczas użytkowania świecznika – zarówno przy oświetlaniu wnętrz, jak i ogrzewaniu czy przygotowywaniu posiłków. W tym celu wciąż modyfikowano sprzęty, aby były bardziej bezpieczne.
Kurator wystawy i autor tekstu: Beata Ceynowa
Redakcja: Marcin Fedoruk
Opracowanie graficzne: Beata Müller
Obraz w galerii poniżej: „Esau selling His Birthright”, Hendrick ter Brugghen © Museo Nacional Thyssen-Bornemisza, Madrid.
Zdjęcia zabytkowych części – ze zbiorów Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.
{unitegallery zabytek_miesiaca_05_2020}